خبرگزاری هرانا گزارش مشروحی از اعتصاب کامیونداران که به «یکی از گسترده‌ترین اعتراضات صنفی اخیر» تبدیل شده و به ۱۶۳ شهر گسترش یافته، نوشت. اعتراضات کامیونداران در ایران از تاریخ یکم خردادماه آغاز شد و حالا با گذشت یک هفته، در مجموع به دستکم ۱۶۳ شهر گسترش یافته است.
این رانندگان که از افزایش هزینه‌ها، کاهش کرایه‌ها، وضعیت معیشتی نابسامان و بی‌توجهی دولت به مطالبات صنفی‌شان به ستوه آمده‌اند، با خاموش کردن کامیون‌ها و توقف در جاده‌ها، صدای اعتراض خود را به گوش رسانده‌اند. در روزهای گذشته گزارش‌هایی از برخورد نیروهای امنیتی با رانندگان معترض، بازداشت و تهدید آنها منتشر شده و نگرانی‌ها از سرکوب شدیدتر این حرکت صنفی افزایش یافته است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، اعتصاب کامیونداران از هفتمین روز خود عبور کرد، جاده‌ها در ده‌ها شهر کشور همچنان خلوت مانده‌اند.
رانندگان کامیون با امتناع از بارگیری نسبت به فشارهای معیشتی اعتراض کردند. کاهش سهمیه گازوئیل از ۲۰۰۰ به ۱۰۰ تا ۲۰۰ لیتر در ماه، تاخیر در تخصیص سوخت، اختلال در سامانه‌های توزیع، افزایش هزینه بیمه تامین اجتماعی، پایین بودن نرخ کرایه نسبت به عوارض سنگین جاده‌ای، نبود نظارت بر قیمت قطعات و تعمیرات و همچنین گرانی لاستیک و روغن، از جمله مشکلات مطرح شده به شمار میروند. مطالبه به رسمیت شناختن سختی کار نیز از خواسته‌های اصلی کامیونداران است.
گستره جغرافیایی و استمرار اعتصاب کامیونداران
اعتصابات سراسری کامیونداران از روز پنجشنبه اول خرداد آغاز شد و در کمتر از یک هفته، به یکی از گسترده ترین اعتراضات صنفی اخیر تبدیل شد. بررسی های هرانا از گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که این اعتصابات در طول یک هفته، دستکم به ۱۶۳ شهر در سراسر کشور گسترش یافته است.
در روز نخست، پنجشنبه ۱ خرداد، اعتصاب در شهرهای کرمانشاه، اراک، بندرعباس، عباس آباد (دره‌شهر)، تبریز، سیرجان، شیراز، لرستان، بافت، زرند، مریوان، تهران، مشهد، زاخو، اسلام آباد غرب و ایلام گزارش شد.
در روز دوم، جمعه ۲ خرداد، این اعتصابات در شهرهای اسلام آباد غرب، بندرعباس، گلپایگان، فسا، اسدآباد همدان، اصفهان، کازرون، نجف آباد، تیران، دیواندره، دره شهر، ایذه، کرمانشاه، سیرجان، گل گهر، زنجان، زرند، شمس آباد، سنندج، تبریز، یزدانشهر، قزوین، کرمان، اراک، بافت، کاشمر، لطف آباد، فولاد شهر، شهرکرد، سمیرم، عسلویه، ماهشهر، فیض‌آباد مه‌ولات و مریوان تداوم پیدا کرد.
روز شنبه ۳ خرداد، اعتصاب رانندگان کامیون در شهرهای دزفول، قره‌بلاغ فارس، زرند، ازنا، عسلویه، رومشکان، کازرون، سبزوار، بروجرد، نیشابور، شباب، یزد، کرمانشاه، مهریز، ساوه، اراک، بندرعباس، مشهد، فسا، گهرو، شلمزار، خرم آباد، لاهیجان، شمس آباد، کنگاور، کرمان، قزانچی، اسلام آباد غرب، بنه‌کلاغی (شهرستان نی‌ریز)، میانشهر، دره شهر، صالح‌آباد همدان، بهاباد، سمنان، اردبیل، رفسنجان، شهرضا، سنندج، اصفهان، تهران، تبریز، بیرجند، داراب، بم و فیروزکوه ادامه یافت.
در چهارمین روز از اعتصابات کامیونداران، گسترده‌ترین دامنه این اعتراض‌ها در شهرهای تهران، بستان آباد، ارومیه، ایلام، سربیشه، قزوین، اسفرورین، بم، مرودشت، خمینی‌شهر، مشهد، بوشهر، اهواز، فولادشهر، شیروان، سنندج، نجف آباد، امیدیه، خوی، پاکدشت، بجنورد، اردبیل، ملایر، اصفهان، لنگرود، نقده، قم، کرمانشاه، مراغه، ساوه، سمیرم، همدان، شهربابک، سلفچگان، دورود، بندرعباس، ماهیرود، کرج، اصلاندوز، تبریز، اراک، یزد، سیرجان، فارسان، جهرم، ورامین، یزدانشهر، رباط کریم، شباب، کنگاور، باسمنج، جوزم، سراب، دولت‌آباد، زرین‌دشت، جعفرآباد ایلام، قزانچی، شیراز، بهاران و زاهدان ثبت شد.
در پنجمین روز متوالی از اعتصابات، این حرکت صنفی در شهرهای اردبیل، آق‌قلا، تربت جام، کرج، میبد، کرمانشاه، یزد، دیواندره، بندر امام خمینی، اصفهان، صدرا، گیلانغرب، شیراز، شاهرود، الیگودرز، دهگلان، آبیک، چابهار، دشتیاری، چمگردان، زرین‌شهر، نجف‌آباد، فولادشهر، بجنورد، سبزوار، هویزه، یونسی، سیرجان، چرداول، رشت، خرو، نیشابور، زنجان، قزوین، رباط‌کریم، لایبید، بستان‌آباد، شهربابک، لنجان، سامان، مورچه‌خورت، عسلویه، فریمان، ساری، کورا، اکبرآباد، اژیه، ورزنه، نقده، اهواز، جاجرم، قصرشیرین و بندرعباس ادامه یافت.
روز سه‌شنبه ۶ خرداد، شهرهای اراک، سقز، سمنان، گتوند، ماهیدشت، کرمانشاه، اهر، گناباد، اصفهان، شیراز، شهرکرد، تهران، فریمان، پردیس، محلات، نسیم‌شهر، شهررضا، کامیاران، یزد، بوکان، لنجان، خرم‌دشت، بندرعباس، بروجن، آبادان، اردبیل، بنه‌کلاغی (نی‌ریز)، شاهرود، قصرشیرین و ورامین شاهد تداوم اعتصاب کامیونداران بودند.
روز چهارشنبه ۷ خرداد نیز، این حرکت اعتراضی، برای هفتمین روز متوالی در ۲۷ شهر از جمله آبادان، اسلام آباد غرب، کرمان، خرم آباد، کرمانشاه، سنندج، همدان، ارومیه، قروه، بردسیر، بروجن، اهواز، بندر امام خمینی، ملایر، اصفهان، سیرجان، آسمان‌آباد ایلام، بروجرد، مریوان، سرپل‌ذهاب، انزلی، بندرعباس، مشهد، قم، ساوه، مریوان و پردیس پیگیری شد.
روند گسترش اعتصابات کامیونداران نشان دهنده افزایش سریع دامنه جغرافیایی و تنوع منطقه‌ای مشارکت است. از ۱۶ شهر در روز نخست، این رقم تنها در عرض سه روز به بیشتر از سه برابر افزایش یافت و در روز چهارم به بیش از ۶۰ شهر رسید. نکته قابل توجه، پراکندگی جغرافیایی گسترده اعتراضات بود؛ از استان‌های مرزی غربی نظیر کردستان، کرمانشاه و ایلام تا مراکز صنعتی مرکزی مانند اصفهان، کرمان و فارس. حضور پرتکرار برخی استان‌ها و مشارکت شهرهای کوچک و بزرگ، نشان می‌دهد که اعتراض‌ها نه صرفا منطقه‌ای، بلکه سراسری و با خواست‌های فراگیر صنفی بوده است.
در میان ده‌ها شهر شرکت کننده، برخی مناطق به کانون‌های اصلی اعتصاب تبدیل شدند و نام آنها تقریبا در تمام روزهای اعتراضات تکرار شد. بندرعباس در تمامی روزها حضور داشت و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بنادر ترانزیتی کشور، نقشی کلیدی در اختلال زنجیره حمل‌ونقل ایفا کرد. کرمانشاه نیز از روز نخست، هر روز در فهرست شهرهای معترض قرار داشت. اصفهان، تبریز، شیراز، اراک، زرند، اسلام‌آباد غرب و مشهد نیز از جمله شهرهایی بودند که در بیش از سه روز متوالی فعال بودند و نقش محوری در تداوم اعتراضات داشتند. تکرار این حضورها، بیانگر همبستگی بالا و استمرار اعتراض‌ها در نقاط راهبردی شبکه حمل‌ونقل کشور است.
بر اساس گزارشات میدانی هرانا، رانندگان نیسان آبی نیز در حمایت از کامیونداران معترض از روز دوشنبه تا به روز چهارشنبه ۷ خردادماه، دستکم در ۶ شهر از جمله قزوین، یزد، گلپایگان، مشهد، قوچان و نیشابور، دست به اعتصاب زده‌اند.
بازداشت‌ها و برخوردها
نهادهای امنیتی در مواجهه با ادامه اعتصابات صنفی کامیونداران، رویکردی سرکوبگرانه اتخاذ کرده‌اند. در روزهای گذشته گزارشاتی از تهدید و بازداشت شماری از رانندگان معترض در شهرهای مختلف منتشر شده است. این برخوردها در حالی صورت می‌گیرد که کامیونداران خواستار تحقق مطالبات صنفی و بهبود شرایط معیشتی خود هستند و کنش آنان، به‌ویژه در قالب اعتصاب، در چارچوب حقوق اولیه صنفی و مدنی تعریف می‌شود.
روز چهارشنبه، صدیق محمدی، راننده کامیون در پی همراهی با اعتصاب سراسری کامیونداران توسط نیروهای اداره اطلاعات سنندج بازداشت و به مکانی نامعلوم منتقل شد. همچنین روز گذشته، شهاب دارابی، کامیون‌دار اهل اسلام‌آباد غرب نیز در پی پیوستن به اعتصابات سراسری بازداشت شد. او در حمایت از این حرکت اعتراضی، ویدیویی در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرده بود. کماکان از محل نگهداری آقای دارابی اطلاعی حاصل نشده است.
اتحادیه تشکل‌های کامیونداران و رانندگان سراسر ایران در چهارمین روز از اعتصابات، با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که نیروهای انتظامی با حمله به رانندگان معترض در پایانه سنندج با اسپری فلفل و بازداشت چند نفر، به شکلی خشن حقوق معترضان را نقض کردند. تشکل‌های کامیونداران این برخورد را سرکوبگرانه خوانده و از رفتار نمایشی مسئولان انتقاد کردند که به‌جای رسیدگی واقعی، هدفشان خاموش کردن صدای اعتراض است.
این اتحادیه همچنین در بیانیه ای مجزا نوشت که نیروهای امنیتی با دستگیری ۱۱ راننده در کرمانشاه، بار دیگر به سرکوب مطالبات صنفی متوسل شدند؛ اقدامی که با واکنش اعتراضی صدها راننده در مقابل استانداری این شهر روبرو شد. اتحادیه تشکل‌های کامیونداران و رانندگان سراسر ایران خاطر نشان کرد این برخوردها فقط در برابر خواسته‌های مشروعی چون کرایه عادلانه، بیمه و امنیت جاده‌ای صورت می‌گیرد، نشانگر ناتوانی حاکمیت در پاسخ به مطالبات انسانی و افزایش فشار بر معترضان است.
همچنین دادستان شیراز از بازداشت تعدادی از رانندگان معترض خبر داد و آنان را به ایجاد اختلال در حمل و نقل متهم کرد. وی بدون اشاره به تعداد شهروندان بازداشتی مدعی شد که این افراد “به صورت هدفمند و سازمان‌یافته در سیستم حمل‌ونقل اختلال ایجاد کرده بودند.”
خبرگزاری صداوسیما نیز از بازداشت دو تن از رانندگان کامیون در ارتباط با اعتراضات اخیر خبر داده است. در ویدیویی که در این خصوص منتشر شده، مشاهده می‌شود این افراد به تداوم فعالیت یک راننده کامیون در یکی از جاده‌های استان خوزستان معترض بوده‌اند که نهایتا توسط نیروهای امنیتی بازداشت می‌شوند. در این ویدیو که مشخص نیست در چه شرایطی به ضبط رسیده است، بازداشت‌شدگان اعتراف می‌کنند که طی چهار روز گذشته در نقاط مختلف خوزستان تلاش کرده‌اند سایر رانندگان را به پیوستن به اعتصابات سراسری ترغیب کنند.
روایت رانندگان از فشارهای اقتصادی و خواسته‌های صنفی
هرانا با شماری از رانندگان معترض گفت‌وگو کرده است؛ اما به‌دلیل ملاحظات امنیتی، از ذکر نام کامل آنها خودداری شده و صرفاً نام کوچک‌شان در گزارش آمده است.
یکی از رانندگان کامیون به اسم احمد در بندرعباس که برای هفتمین روز متوالی در اعتصاب به‌سر می‌برد، در گفت‌وگو با هرانا اظهار داشت: «در سال‌های گذشته، بیشترین میزان افزایش حق بیمه رانندگان حداکثر ۶۰۰ هزار تومان بود، اما به‌طور ناگهانی، مبلغ یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی به سه میلیون و ۴۰۰ هزار تومان افزایش یافته است. با این شرایط، یک راننده چگونه می‌تواند از عهده پرداخت چنین مبلغی برآید؟ ما تنها راننده‌ایم، نه مالک خودرو.»
محمد، یکی دیگر از رانندگان معترض و ساکن شیراز است، او به هرانا گفت: «سال گذشته لاستیک را با قیمت ۲۴ میلیون تومان تهیه کردیم، اما امسال همان لاستیک را ۶۰ میلیون خریدیم. روغن پیش‌تر ۷۳۵ هزار تومان بود، اکنون باید بین ۲ میلیون و ۵۰۰ تا ۳ میلیون تومان بابت آن پرداخت کنیم. سهمیه سوخت نیز بسیار محدود شده و ناچاریم به صورت آزاد و با قیمت بالا تهیه کنیم. از سوی دیگر، تخلیه بار در برخی موارد تا ۲۰ روز یا حتی یک ماه به طول می‌انجامد. با این شرایط، راننده چگونه باید هزینه‌هایش را تامین کند؟»
یک کارشناس حوزه حمل و نقل نیز در تماسی با هرانا با اشاره به تاثیر اعتصابات بر معیشت خانواده کامیونداران، اعلام کرد: «موافقت ضمنی سازمان راهداری با بازنگری در نرخ تن‌کیلومتر و آغاز بررسی‌های کارشناسی برای افزایش آن، ورود مستقیم نمایندگان مجلس برای پیگیری مطالبات رانندگان، واکنش رسمی معاونان سازمان تامین اجتماعی نسبت به مشکلات بیمه‌ای رانندگان و توجه رسانه‌های داخلی و خارجی به خواسته‌های کامیونداران، برخی از دستاوردهای مهم این حرکت سراسری بوده است.»
یک کامیون‌دار دیگر به نام هیوا از سنندج طی تماسی با هرانا به شکل‌گیری موجی از همراهی در میان سایر رانندگان از جمله رانندگان نیسان و وانت و دیگر ناوگان حمل‌ونقل اشاره کرد. او افزود که این اعتصاب باعث افزایش حساسیت افکار عمومی نسبت به شرایط سخت معیشتی و حرفه‌ای رانندگان شده است.
یکی از رانندگان کامیون در سیرجان به نام محمود، در گفتگو با هرانا با اشاره به نقش پررنگ واسطه‌ها در بحران‌های این صنف گفت: «اگر فقط موضوع دلالی را پیگیری کنید، ۹۰ درصد مشکلات ما حل می‌شود. همین یک مورد کافی‌ست. حضور دلالان در فرآیند توزیع بار موجب کاهش درآمد رانندگان و بی‌عدالتی در تخصیص بار شده است. این واسطه‌ها با دریافت کمیسیون و کنترل بازار، نرخ کرایه‌ها را به نفع خود تعیین می‌کنند، بی‌آن‌که هزینه‌های سنگین تحمیل‌شده بر رانندگان را لحاظ کنند. نبود نظارت مؤثر بر عملکرد واسطه‌ها و فقدان شفافیت در نظام توزیع بار، رانندگان را ناگزیر به پذیرش کرایه‌هایی می‌کند که حتی کفاف هزینه‌های جاری آنها را نمی‌دهد. این وضعیت، نه تنها موجب افت درآمد آنان شده، بلکه انگیزه ادامه فعالیت در این حرفه را نیز به‌شدت کاهش داده است.»
یکی دیگر از رانندگان معترض که نخواست نامش فاش شود، با اشاره به واکنش حکومت نسبت به اعتصاب کامیونداران اظهار داشت: «این اعتصابات به دلیل اثرگذاری مستقیم بر زنجیره تامین و اقتصاد کشور، همواره با حساسیت ویژه‌ای از سوی حاکمیت مواجه شده‌اند. این اقدامات نه تنها روند اقتصادی را مختل می‌کند، بلکه می‌تواند به جرقه‌ای برای شکل‌گیری اعتراضات سراسری بدل شود. از همین‌رو، حکومت تلاش می‌کند با تمام ظرفیت، این کنش‌ها را مهار، منحرف یا سرکوب کند. تجربه نشان داده است که حاکمیت در مواجهه با این اعتراضات از ترکیبی از مذاکره، وعده‌های بی‌پشتوانه و اقدامات سرکوبگرانه بهره می‌گیرد. برای نمونه، در جریان اعتصاب سال ۱۳۹۷ بیش از صد نفر بازداشت شدند و در سال ۱۴۰۱ نیز برخی رانندگان با احکام سنگینی از یک تا ده سال زندان روبرو شدند.»
واکنش‌ها
در واکنش به اعتصابات کامیونداران، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، کامیونداران را از ارکان اصلی زنجیره تأمین کالا دانست و خواستار رسیدگی فوری به مشکلات آنها شد. همچنین مهدی خضری، معاون سازمان راهداری، وعده داد سهمیه سوخت پایه رانندگان حفظ شود و موضوع کاهش آن دوباره بررسی گردد. او از مذاکرات با سازمان تأمین اجتماعی برای ارائه تخفیف بیمه‌ای به رانندگان خبر داد و تأیید کرد که افزایش ۴۵ درصدی حق بیمه در ابتدای سال، موجب اعتراضاتی در میان کامیونداران شده است.
رضا اکبری، رییس سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای با اشاره به اعتصاب کامیونداران مدعی شد: “محدودی از رانندگان سعی در ایجاد التهاب دارند که این اقدامات هم حاصل تحریک رسانه‌های معاند خارجی است که می‌خواهند جاده‌های کشور را ناامن نشان دهند.”
رئیس‌کل دادگستری ایلام با تهدید رانندگان معترض به برخورد، گفت: “با افرادی که موجب ایجاد اخلال در فرآیند جابه‌جایی کالا یا تخریب کامیون‌ها می‌شوند، بدون هیچ‌گونه اغماضی برخورد قانونی صورت خواهد گرفت.”
خبرگزاری فارس، وابسته به نهادهای امنیتی، در واکنش به گزارش‌ها درباره چند برابر شدن حق بیمه کامیونداران، این موضوع را «شایعه» خواند و مدعی شد که تغییرات صورت گرفته در چارچوب قانون برنامه هفتم توسعه و در راستای محدودسازی حمایت‌های دولتی تا سقف حداقل دستمزد مصوب سالانه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعمال شده است.
نماینده خوی نیز در تذکر شفاهی در مجلس گفت: “ناوگان حمل‌ونقل کشور به دلیل‌عدم توجه در دهه‌های اخیر، نبود نوسازی و همچنین فقدان حمایت جدی از قشر زحمتکش رانندگان، در حال فروپاشی است.”
سرپرست معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری خوزستان نیز روز یکشنبه از تشکیل کمیته ویژه حمایت از کامیونداران استان خبرداد و گفت: کمیته به ریاست اداره کل صمت خوزستان و با مشارکت تمامی نهادهای مربوطه تشکیل شده و موضوعاتی مانند تامین سوخت، روغن موتور، بیمه و لوازم یدکی این صنف را پیگیری خواهد کرد. همچنین فرماندار شوش اعلام کرد که مطالبات کامیونداران این شهرستان در نشستی با استاندار خوزستان مطرح و پیگیری خواهد شد.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت از طرح مشکلات کامیون داران در هیات دولت خبر داد. رضا اکبری، رئیس سازمان راهداری نیز وعده داد تا یک ماه آینده مشکل بیمه و سوخت کامیونداران رفع می‌شود. همچنین مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای استان فارس با بیان اینکه مطالبات کامیونداران در دست پیگیری است از افزایش ۲۵ تا ۳۰ درصدی کرایه حمل و نقل تا پایان خرداد خبر داد.
هرانا در پایان گزارش خود نوشت: تداوم گسترده اعتصابات رانندگان کامیون، همبستگی صنفی در ده‌ها شهر، و حمایت سایر رانندگان حمل‌ونقل سبک، نشان می‌دهد این حرکت تنها واکنشی به فشارهای معیشتی نیست، بلکه فریادی اعتراضی علیه بی‌توجهی ساختاری به حقوق بنیادین صنفی و انسانی است. در حالی که پاسخ حاکمیت به این مطالبات مشروع، تهدید، بازداشت و روایت‌سازی رسانه‌ای بوده، خواسته‌های کامیونداران به‌روشنی از چارچوب حقوق شهروندی و عدالت اجتماعی فراتر رفته و به یکی از جدی‌ترین جلوه‌های مقاومت مدنی بدل شده است.
