رئیس مرکز امور اتباع خارجی وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران گفت سالانه حدود یک میلیون افغانستانی از ایران به افغانستان بازگردانده شده‌اند. نادر یاراحمدی شنبه ۱۵ دی ۱۴۰۳ از «پیگیری قاطعانه نیروی انتظامی» برای اخراج مهاجران افغانستانی که به گفته او «غیر قانونی» وارد کشور شده‌اند، خبر داد.
این اظهارات همزمان با انتشار خبر بازداشت ۱۱۵ مهاجر افغانستانی در سراوان بیان شد. صبح ۱۵ دی خبرگزاری رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) به نقل از فرمانده انتظامی سراوان گزارش کرد ۱۱۵ افغانستانی که به صورت غیرمجاز به خاک ایران وارد شده بودند، بازداشت شدند.
پیش از این نیز در ۱۳ تیر رئیس دادگستری تایباد در خراسان جنوبی گفته بود تا پایان آذر ۳۰ هزار افغانستانی از مرز دوغارون «به کشورشان به کشورشان بازگشته‌اند».
بازگردان مهاجران افغانستانی به عنوان یکی از مهمترین برنامه‌های اسکند مومنی، وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران مطرح است. او چند بار تاکید کرده است با همکاری پلیس «تمام اتباع غیرمجاز» را اخراج کرد.
پیش از او احمد رادان، فرمانده نیروی انتظامی (فراجا) گفته بود برنامه حکومت اخراج دو میلیون افغانستانی تا پایان سال ۱۴۰۳ است. همان زمان فرمانده مرزبانی از اخراج حدود یک میلیون افغانستانی خبر داده بود.
یاراحمدی، رئیس مرکز اتباع خارجی وزارت کشور صبح شنبه شمار افغانستانی‌هایی که به گفته او «طی سه سال اخیر به کشورشان بازگشته‌اند» را حدود سه میلیون نفر اعلام کرد. او مدعی شد نیمی از این گروه «افرادی هستند که با شرایط ایجاد شده بصورت خود معرف جهت بازگشت به کشورشان اقدام کرده‌اند».
ایران از دو سال قبل موج تازه‌ای از قوانین و مقررات سختگیرانه و مهاجرستیزانه‌ای را علیه مهاجران افغانستانی تصویب و اجرا کرده است.
با بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان که سبب فرار بخش بزرگتری از ساکنان این سرزمین شد، ایران مرزهایش را بست و مهاجران تازه‌وارد را در اردوگاه‌های مرزی مستقر کرد. پس از آن نیز مجلس و دولت طرح و لایحه‌ای متعددی را برای اخراج تمام مهاجران در یک بازه زمانی تعیین شده تدوین کردند.
در یکی از این طرح‌ها تمدید اقامت و پروانه اشتغال مهاجران به سپرده‌گذاری ۱۰۰ میلیون تومانی مشروط شده است. دولت ایران ادعا می‌کند این سپرده‌گذاری «اختیاری» است اما افغانستانی‌های ساکن در ایران گفته‌اند که تمدید اجازه اقامت بدون سپرده‌گذاری ممکن نیست.
در یک طرح دیگر که به گفته پژوهشگران مسائل مهاجرین هدف آن به صفر رساندن مهاجران افغانستانی است، اقامت افغانستانی‌ها محدود به مناطق خاص و به میزان سه تا پنج درصد جمعیت آن مناطق شده است. در حال حاضر ۱۶ استان ایران به صورت کامل برای اقامت و اشتغال افغانستانی‌ها ممنوع و در سایر استان‌ها در برخی مناطق ممنوع است.
در سال جاری علاوه بر خشونت پلیس بر مهاجران افغانستانی که با بازداشت و اخراج آنها همراه بود، در چند منطقه از جمله یزد، تهران، قزوین و میبد به سکونتگاه افغانستانی‌ها حمله شد. در بردسیر نیز نانوایی‌ها به دستور دادستان از فروش نان به نرخ یارانه‌ای به مهاجران منع شدند.
ایران بسیاری از افغانستانی‌ها را مشمول پناهندگی و با اینکه بسیاری از آنها سالیان طولانی در ایران اقامت دارند، و یا در ایران متولد شد‌اند، مجاز به دریافت تابعیت ایران نمی‌داند.
