در حالی که نگرانی کشورهای غربی درباره‌ی ان چه «تجاوزگری چین نسبت به تایوان» می خوانند، افزایش یافته، در سومین هفته‌ی ریاست‌جمهوری جدید دونالد ترامپ نشانه‌ای دلگرم‌کننده برای آن ها ظاهر شد.
پس از دیدار ترامپ با نخست‌وزیر ژاپن، ایشیبا شیگرو، در تاریخ ۷ فوریه، دو رهبر اعلام کردند که آمریکا و ژاپن «با هرگونه تلاش برای تغییر یک‌جانبه‌ی وضعیت تایوان از طریق زور یا اجبار» مخالف هستند. چین تایوان را بخشی از قلمرو خود می‌داند.
اکونومیست در تحلیلی پیرامون این موضوع می نویسد: این موضع‌گیری قاطعانه برای آمریکا یک پیروزی در تلاش‌هایش برای جلب حمایت متحدانش از تایوان محسوب می‌شود. اما در نبرد برای کسب پشتیبانی جهانی درباره‌ی سرنوشت تایوان، چین به سرعت در حال پیشروی است. بر اساس شمارش اکونومیست، تاکنون ۷۰ کشور رسماً از حاکمیت چین بر تایوان حمایت کرده‌اند و مهم‌تر از آن، این کشورها اعلام کرده‌اند چین حق دارد برای وحدت ملی خود «همه» تلاش‌های ممکن را انجام دهد، بدون اینکه این تلاش‌ها لزوماً صلح‌آمیز باشند.
اکثریت این کشورها در ۱۸ ماه گذشته و پس از یک کارزار دیپلماتیک گسترده‌ی چین در میان کشورهای جنوب جهانی، این موضع‌گیری را اتخاذ کرده‌اند.
حمایت گسترده از موضع چین
مطالعه‌ای که در ۱۵ ژانویه توسط اندیشکده‌ی لاوی در استرالیا منتشر شد نیز یافته‌های مشابهی را نشان می‌دهد. این تحقیق نشان داد که تا پایان سال گذشته، ۱۱۹ کشور (معادل ۶۲٪ از کشورهای عضو سازمان ملل) از ادعای حاکمیت چین بر تایوان حمایت کرده‌اند. از این تعداد، ۸۹ کشور همچنین از تلاش‌های چین برای وحدت حمایت کرده‌اند و بسیاری از آن‌ها از فرمول «همه» تلاش‌های ممکن استفاده کرده‌اند.
به نظر می‌رسد جدیدترین تلاش دیپلماتیک چین با هدف جلب حمایت جهانی برای فشارهای فزاینده‌اش علیه تایوان انجام شده است. این اقدامات شامل تهدید به اعمال قرنطینه یا بازرسی اجباری بر تایوان است (مانورهای نظامی گسترده‌ی چین در اکتبر سال گذشته تمرین یک محاصره‌ی کامل را شبیه‌سازی کردند).
اگرچه یک تهاجم تمام‌عیار قریب‌الوقوع به نظر نمی‌رسد، اما مقامات آمریکایی می‌گویند شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، به فرماندهان نظامی خود دستور داده تا سال ۲۰۲۷ توانایی حمله به تایوان را داشته باشند.
چین به دنبال حفاظت در برابر تحریم‌های غرب
در مقاله ی اکونومیست آمده است: چین همچنین در تلاش است در برابر تحریم‌های احتمالی غرب در صورت بروز بحران در تایوان برای خود مصونیت ایجاد کند. اگر بخش عمده‌ای از جهان مشروعیت اقدامات چین را بپذیرد، اعمال تحریم‌های سازمان ملل علیه چین دشوار خواهد شد و پایبندی جهانی به تحریم‌های غربی، حتی کمتر از آنچه در مورد روسیه پس از حمله به اوکراین رخ داد، خواهد بود.
بنجامین هرسکوویچ، مقام سابق دفاعی استرالیا، در گزارش اندیشکده‌ی لاوی نوشت: «می‌توان نتیجه گرفت که تقریباً نیمی از کشورهای عضو سازمان ملل، چه آگاهانه و چه ناآگاهانه، تصرف تایوان توسط چین را رسماً تأیید کرده‌اند.»
او می‌افزاید مشخص نیست این کشورها در عمل چگونه واکنش نشان خواهند داد، اما چین احتمالاً این حمایت‌ها را به‌عنوان «چراغ سبزی» برای استفاده از زور تعبیر خواهد کرد.
حمایت گسترده از چین در جنوب جهانی
۷۰ کشوری که بیشترین حمایت را از چین ابراز کرده‌اند، در سراسر آسیا، اروپا، آفریقا، اقیانوسیه و آمریکای لاتین پراکنده‌اند. ۹۷٪ از این کشورها، از جمله آفریقای جنوبی، مصر و پاکستان، در جنوب جهانی قرار دارند.
چین در بسیاری از این کشورها به منابع طبیعی مهمی دسترسی پیدا کرده و پروژه‌های بندری و زیرساختی را از طریق ابتکار کمربند و جاده تأمین مالی کرده است.
به عنوان مثال، در ژانویه، رئیس‌جمهور جدید سریلانکا، آنورا کومارا دیسانایاکه، طی سفر به پکن برای اولین بار اعلام کرد کشورش «قاطعانه از همه‌ی تلاش‌های دولت چین برای وحدت ملی» حمایت می‌کند. این موضع‌گیری جایگزین عباراتی شد که در سال ۲۰۲۴ حمایت سریلانکا را تنها از «حاکمیت و تمامیت ارضی» چین اعلام کرده بود.
یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های دیپلماتیک چین در سپتامبر گذشته رخ داد، زمانی که ۵۳ دولت آفریقایی در اجلاس پکن بیانیه‌ای را امضا کردند که تایوان را بخشی از خاک چین می‌دانست و از «همه» تلاش‌های وحدت‌بخش چین حمایت می‌کرد.
حتی مالزی، که خود با چین بر سر مناقشات ارضی در دریای جنوبی چین اختلاف دارد و معمولاً از موضع‌گیری در مورد تایوان خودداری می‌کند، به سمت حمایت از چین متمایل شده است. در بیانیه‌ی مشترکی در ژوئن ۲۰۲۴، مالزی برای اولین بار تایوان را به‌عنوان بخشی از قلمرو چین به رسمیت شناخت «تا چین بتواند وحدت ملی خود را محقق سازد.»
چالش غرب در مقابله با نفوذ دیپلماتیک چین
این تغییر نشان می‌دهد که نفوذ چین در جنوب جهانی همچنان رو به افزایش است، حتی در حالی که وام‌های خارجی چین کاهش یافته و بسیاری از کشورهای در حال توسعه برای بازپرداخت این وام‌ها دچار مشکل شده‌اند.
در مقابل، آمریکا و متحدانش در جلب حمایت کشورهای فقیر برای مقاومت در برابر فشارهای چین در مورد تایوان شکست خورده‌اند.
در صورت بروز بحران تایوان، کشورهای در حال توسعه می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در مشروعیت‌بخشی به اقدامات چین یا تلاش‌های آمریکا برای مقابله با آن ایفا کنند. چین تلاش خواهد کرد که حمایت سازمان ملل را برای اقدامات خود جلب کند، در حالی که آمریکا و متحدانش خواهند کوشید کشورهای عضو را متقاعد کنند که چین را محکوم کرده و تحریم‌هایی علیه آن اعمال کنند.
با این حال، غرب احتمالاً با نبردی سخت‌تر از مارس ۲۰۲۲ روبرو خواهد شد، زمانی که ۱۴۱ کشور از ۱۹۳ عضو سازمان ملل خواستار خروج روسیه از اوکراین شدند.
درس‌هایی از جنگ اوکراین برای چین
جا ایان چونگ، استاد دانشگاه ملی سنگاپور، معتقد است که چین از جنگ اوکراین درس گرفته است. او می‌گوید: «چین با مشاهده‌ی انزوای دیپلماتیک روسیه، ترجیح می‌دهد از این وضعیت اجتناب کند.»
به همین دلیل، چین در تلاش است اطمینان حاصل کند کشورهای حامی آن در یک بحران تایوان همچنان نفت و منابع دیگر را تأمین کنند یا اجازه‌ی ترانزیت محموله‌ها از طریق بنادرشان را بدهند.
تغییر مواضع کشورهای جهان درباره تایوان
مطالعه‌ای که در فوریه ۲۰۲۳ توسط جا ایان چونگ انجام شد، نشان داد که ۵۱ کشور از موضع رسمی چین درباره‌ی تایوان حمایت می‌کردند. اما از آن زمان، چین موفق شده حداقل ۶۸ کشور دیگر را به سمت خود بکشاند.
حتی روسیه، که به شدت به چین وابسته شده است، برخلاف کره شمالی و صربستان، تنها از «ابتکارات» چین برای وحدت حمایت کرده و از تأیید «همه» تلاش‌های چین خودداری کرده است.
اکونومیست می نویسد: چین میزان حمایت جهانی از موضع خود را بیش از آنچه که واقعیت دارد، نشان می‌دهد.
در مقابل، ژاپن و برخی دیگر از متحدان آمریکا در حال تشدید موضع‌گیری‌های خود علیه فشارهای نظامی چین بر تایوان هستند.
آینده‌ی نبرد دیپلماتیک بر سر تایوان
چین نگران است که ترامپ بتواند برخی کشورها را برای تغییر موضعشان درباره‌ی تایوان تحت فشار قرار دهد. به عنوان نمونه، پاناما که در سال ۲۰۱۷ روابط خود را از تایوان به چین تغییر داد، در ۶ فوریه ۲۰۲۵، تحت فشار ترامپ از ابتکار کمربند و جاده خارج شد.
در صورت درگیری نظامی بر سر تایوان، آمریکا ممکن است بدون توجه به سازمان ملل مستقیماً چین را تحریم کند. اما برای موفقیت، واشنگتن نیازمند دسترسی به پایگاه‌ها، بنادر و زیرساخت‌های کلیدی در جنوب جهانی، به‌ویژه در منطقه‌ی هند و اقیانوس آرام است.
بنابراین، نبرد بر سر تایوان تنها یک نبرد نظامی نخواهد بود، بلکه یک جنگ دیپلماتیک تمام‌عیار است—و چین در حال پیشروی است.
اخبار روز | برگران همایون فرزاد
