رویترز در یک گزارش اختصاصی می نویسد: پس از سقوط ناگهانی بشار اسد و به دست گرفتن کنترل دمشق توسط شورشیان سوری، ایران به سرعت اقدام به برقراری ارتباط مستقیم با گروه‌های جدید رهبری سوریه کرده است.
این اقدام در تلاش برای جلوگیری از شکل‌گیری تنش‌های خصمانه میان دو کشور انجام شده است. یک مقام ارشد ایرانی در مصاحبه‌ای با خبرگزاری رویترز این موضوع را تأیید کرد.
پیشروی سریع ائتلاف شبه‌نظامی به رهبری هیئت تحریر الشام، که زمانی وابسته به القاعده بود، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تحولات در خاورمیانه در دهه‌های اخیر تلقی می‌شود. سقوط حکومت اسد، که سال‌ها به‌عنوان یکی از پایگاه‌های اصلی نفوذ ایران و روسیه در جهان عرب محسوب می‌شد، نقطه عطفی در معادلات منطقه‌ای به شمار می‌رود.
تنها ساعاتی پس از سقوط دمشق، ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد که انتظار دارد روابط با سوریه بر اساس «رویکردی دوراندیشانه و خردمندانه» ادامه یابد و خواستار تشکیل دولتی فراگیر شد که نماینده تمامی اقشار جامعه سوریه باشد. با این حال، نگرانی‌های تهران در خصوص تأثیر تغییر قدرت در دمشق بر نفوذ منطقه‌ای ایران به وضوح قابل مشاهده است.
به گفته یک مقام ایرانی، ایران از طریق تماس‌های دیپلماتیک با دو گروه از رهبران جدید سوریه تعامل برقرار کرده است. قرار است سطح این تعاملات در روزهای آینده و پس از جلسه‌ای در شورای عالی امنیت ملی ایران ارزیابی شود.
یک مقام دیگر اعلام کرد که نگرانی اصلی ایران این است که آیا جانشین اسد، سوریه را از مدار تهران خارج خواهد کرد یا خیر. به گفته او، «این سناریویی است که ایران به‌شدت می‌خواهد از آن جلوگیری کند.»
سقوط حکومت اسد نه‌تنها ایران را از یک متحد کلیدی در دمشق محروم می‌کند، بلکه می‌تواند دسترسی حزب‌الله لبنان به مسیرهای زمینی برای تأمین تسلیحات را قطع کند. این موضوع همچنین مانعی برای نفوذ ایران به دریای مدیترانه و جبهه مقدم در برابر اسرائیل ایجاد می‌کند.
یکی از مقامات ارشد ایرانی گفت که حاکمان ایران، در مواجهه با از دست دادن یک متحد مهم در دمشق و بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ماه ژانویه، آماده تعامل با رهبران جدید سوریه هستند. او افزود: «این تعامل برای تثبیت روابط و جلوگیری از تنش‌های بیشتر منطقه‌ای کلیدی است.»
دو مقام ایرانی هشدار دادند که ترامپ ممکن است از سقوط اسد به‌عنوان ابزاری برای افزایش فشارهای اقتصادی و سیاسی بر ایران استفاده کند. سیاست فشار حداکثری ترامپ در دوره ریاست‌جمهوری قبلی‌اش منجر به بحران‌های اقتصادی شدید و افزایش نارضایتی عمومی در ایران شد.
ترامپ همچنین در سال ۲۰۲۰ دستور حمله پهپادی به قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران، را صادر کرد. این حمله، که منجر به کشته شدن سلیمانی شد، تأثیرات گسترده‌ای بر قدرت ایران در منطقه داشت.
با سقوط اسد، ایران با کاهش شدید نفوذ استراتژیک خود در منطقه مواجه شده است. این موضوع، در کنار حملات نظامی اسرائیل علیه حزب‌الله در لبنان و گروه حماس در غزه، جایگاه ایران را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در خاورمیانه به چالش کشیده است.
ایران طی سال‌های گذشته میلیاردها دلار برای حفظ حکومت اسد هزینه کرده بود و نیروهای سپاه پاسداران را برای تقویت حکومت او به سوریه اعزام کرده بود. هدف از این تلاش‌ها حفظ «محور مقاومت» در برابر نفوذ اسرائیل و ایالات متحده در منطقه بود. با این حال، سقوط اسد این زنجیره را به شدت تضعیف کرده است.
بنابر این گزارش سقوط حکومت بشار اسد نه‌تنها معادلات قدرت در سوریه، بلکه در کل خاورمیانه را تغییر داده است. ایران، که اکنون با چالش‌های جدیدی در منطقه روبه‌رو است، تلاش می‌کند تا از طریق دیپلماسی و تعامل با رهبران جدید سوریه، نفوذ خود را حفظ کند و از تنش‌های بیشتر جلوگیری کند.
