کنگو گروه شورشی “ام۲۳” را متهم می‌کند که نیروی نیابتی روانداست و هدف آن غارت ذخایر طلا و کولتان در شرق کشور است؛ اما ام۲۳ و دولت رواندا این اتهامات را رد کرده و می‌گوید که در حال دفاع از خود ...
در برابر تهدیدات یک گروه شبه‌نظامی هوتو است که به گفته آن، در کنار ارتش کنگو می‌جنگد.
نیروهای مسلح مخالف دولت کنگو با حمایت لجستیکی و مالی کشور همسایه آن رواندا شهر به شهر در حال پیشروی هستند و اگر با همین شتاب روزهای اخیر شهرها با کمترین مقاومت سقوط کنند، انگیزه ی مهاجمان برای تسخیر کینشازا مرکز جمهوری دموکراتیک کنگو دوچندان خواهد شد.
به گزارش رویترز گروه‌های بزرگی از افسران پلیس کنگو که به گروه شورشی ام۲۳ پیوسته‌اند، روز شنبه در شهر اشغال‌شده بوکاوو سرود خوانده و کف می‌زدند و خود را برای آموزش مجدد تحت فرمان شورشیان مورد حمایت رواندا آماده می‌کردند. این شورشیان قصد دارند نشان دهند که برنامه‌ای برای ماندن و حکومت دارند.
شورشیان ام۲۳ [جنبش ۲۳ مارس] یک هفته پیش وارد دومین شهر بزرگ جمهوری دموکراتیک کنگو در شرق کشور شدند، شهری که پس از عقب‌نشینی نیروهای کنگو بدون درگیری، دستخوش غارت و ناآرامی شد.
تصرف بخش‌های وسیعی از شرق کنگو و معادن ارزشمند آن توسط ملیشای “ام۲۳” نگرانی‌ها درباره‌ی وقوع جنگی گسترده‌تر را تشدید کرده و باعث شد که شورای امنیت سازمان ملل روز جمعه به‌اتفاق آرا خواستار توقف درگیری‌ها و عقب‌نشینی این گروه شود.
با این حال، در Bukavu بوکاوو نشانه‌ای از توجه و تبعیت از این درخواست دیده نمی‌شد. نیروهای پلیس که در یونیفورم‌های جدید و با کلاهخودهای سیاه گرد هم آمده بودند، از طرف رهبران ام۲۳ باخبر شدند که برای چند روز آموزش خواهند دید و سپس برای پشتیبانی از ام۲۳ بازخواهند گشت.
فرمانده پلیس، خطاب به آنها گفت: «امیدوارم در سلامت کامل نزد ما بازگردید تا بتوانیم با هم به آزادسازی کشورمان ادامه دهیم.»
لارنس کانیوکا، سخنگوی ائتلاف شورشی AFC که شامل گروه ام۲۳ نیز می‌شود، اعلام کرد که حدود ۱۸۰۰ افسر پلیس تسلیم شده و برای آموزش مجدد اعزام شده‌اند و ۵۰۰ نفر دیگر نیز قرار است به آنها بپیوندند.
ساکنان محلی به رویترز می گویند: «حضور ام۲۳ در بوکاوو زندگی کل منطقه را فلج کرده است، حتی اگر برخی فعالیت‌ها به شکل‌های مختلف در حال از سرگیری باشند. ما نمی‌توانیم چیزی را که با زور انجام شده، تحسین کنیم.»
نیروهای کنگو در چندین جبهه تحت فشار قرار دارند. بر اساس گفته‌های یکی از مقامات محلی، یک منبع نظامی و یک منبع سازمان ملل، شهر Minembwe مینِمبوه در کوهستان‌های استان جنوبی کیوو و فرودگاه آن، روز جمعه به تصرف یک گروه شبه‌نظامی توتسی درآمد که گفته می‌شود با ام۲۳ هم‌پیمان است.
فرماندهان دفاعی شرق آفریقا روز جمعه در نایروبی برای بررسی این بحران تشکیل جلسه دادند. بر اساس گزارشی داخلی از این نشست که رویترز به آن دسترسی داشته است، این گروه خاطرنشان کرد که در باره تشدید درگیری‌ها و اشغال شهرها و فرودگاه‌های اصلی توسط ام۲۳، «تصویر روشنی از وضعیت میدانی وجود ندارد.»
طبق این گزارش، گروه تأکید کرده است که لازم است همه طرف‌های درگیر مستقیماً با یکدیگر تعامل داشته باشند.
با این حال، جمهوری دمکراتیک کنگو بارها از مذاکره با “ام۲۳” خودداری کرده است.
گروه شورشی ام۲۳ که رهبری آن را توتسی‌ها بر عهده دارند، جدیدترین گروه مورد حمایت رواندا است که به نام دفاع از توتسی‌های کنگو سلاح به دست گرفته است. کنگو این گروه را متهم می‌کند که نیروی نیابتی روانداست و هدف آن غارت ذخایر طلا و کولتان در شرق کشور است؛ اما ام۲۳ و دولت رواندا این اتهامات را رد کرده و می‌گوید که در حال دفاع از خود در برابر تهدیدات یک گروه شبه‌نظامی هوتو است که به گفته آن، در کنار ارتش کنگو می‌جنگد.
نخست‌وزیر جمهوری دموکراتیک کنگو روز دوشنبه در نشست عالی شورای حقوق بشر در ژنو اعلام کرد که از ماه ژانویه تاکنون، حدود ۷,۰۰۰ نفر در درگیری‌های شرق کنگو کشته شده‌اند که شامل نظامیان و غیرنظامیان می‌شود.
جودیت سومینوا گفت که حدود ۳,۰۰۰ نفر از این تلفات در شهر گوما گزارش شده و ۴.۵ میلیون نفر پس از تخریب ۹۰ اردوگاه آوارگان بی‌خانمان شده‌اند. سومینوا هشدار داد که وضعیت امنیتی رو به وخامت با حضور ام۲۳ و گروه‌های مسلح دیگر می‌تواند به کشورهای همسایه سرایت کرده و تهدیدی برای آنها ایجاد کند.
طبق گزارش سازمان ملل، در دو هفته گذشته حدود ۴۰,۰۰۰ نفر برای فرار از درگیری‌ها به بوروندی، یکی از ۹ کشور هم‌مرز با کنگو، پناه برده‌اند. درگیری‌های اخیر موجب افزایش خشونت جنسی شده است که مدت‌هاست منطقه را دچار بحران کرده است.
در هفته‌ای که پس از سقوط شهر گوما به دست نیروهای شورشی آغاز شد، به گفته لیان گاتچر، رئیس ارتباطات دفتر کودکان سازمان ملل در کنگو، ۴۲ مرکز درمانی در اطراف گوما ۵۷۲ مورد تجاوز، از جمله ۱۷۰ کودک را ثبت کردند.
درگیری‌های اخیر و پیشروی ام۲۳ بخشی از تشدید عمده‌ی درگیری‌ها در شرق کنگو است، جنگی که ریشه در نزاع بر سر قدرت، هویت و منابع دارد و به نسل‌کشی رواندا در دهه ۱۹۹۰ بازمی‌گردد.
همزمان با گروه شورشی ام۲۳، شبه‌نظامیان دیگر از جمله نیروهای موسوم به «نیروهای دموکراتیک برای آزادی رواندا» یا (FDLR) نیز در منطقه فعال‌اند و اوضاع را پیچیده‌تر کرده‌اند. این درگیری‌ها تاکنون جان بیش تعداد فراوانی را گرفته، هزاران نفر را زخمی کرده و صدها هزار نفر را مجبور به ترک خانه‌هایشان کرده است. گزارش‌های متعددی از جنایات جنگی، از جمله قتل‌عام غیرنظامیان، تجاوز جنسی سیستماتیک و استفاده از کودکان سرباز منتشر شده که سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری نسبت به آن ابراز نگرانی کرده‌اند. درحالی‌که تلاش‌های دیپلماتیک برای کاهش تنش‌ها ادامه دارد، اما خطر تبدیل‌شدن این بحران به یک جنگ منطقه‌ای همچنان جدی است.
جمهوری دموکراتیک کنگو، کشوری پهناور در مرکز آفریقا، با مساحتی حدود ۲.۳۴میلیون کیلومترمربع، دومین کشور بزرگ قاره آفریقا و یازدهمین کشور وسیع جهان محسوب می‌شود. این کشور با جمعیتی بیش از ۹۹میلیون نفر (برآورد ۲۰۲۴)، یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای آفریقایی است و پایتخت آن، کینشاسا، یکی از بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهرهای این قاره به شمار می‌رود. کنگو کشوری چندقومیتی است و بیش از ۲۵۰ گروه قومی در آن زندگی می‌کنند که مهم‌ترین آنها بانتوها، منگبتو- آزاندی‌ها و پیگمی‌ها هستند. زبان رسمی کشور فرانسوی است، اما زبان‌های محلی مانند لینگالا، سواحلی، چی‌لوبا و کیکونگو نیز کاربرد گسترده‌ای دارند. از نظر مذهبی، اکثریت مردم کنگو مسیحی هستند (حدود ۹۰درصد)، که از این میان کاتولیک‌ها (حدود ۵۰درصد) و پروتستان‌ها (حدود ۲۰درصد) جمعیت بیشتری دارند. همچنین اقلیتی از پیروان سایر ادیان و مذاهب بومی نیز در این کشور حضور دارند.
کنگو دارای منابع طبیعی بسیار غنی است و از جمله بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کبالت، مس، الماس، طلا، نفت و چوب در جهان محسوب می‌شود، اما به‌رغم این ثروت عظیم، بخش عمده‌ای از جمعیت کشور در فقر شدید زندگی می‌کنند. این کشور از زمان استقلال از بلژیک در سال ۱۹۶۰، همواره با بحران‌های سیاسی، کودتاها، جنگ‌های داخلی و درگیری‌های قومی و منطقه‌ای روبه‌رو بوده است. مهم‌ترین بحران این کشور، جنگ دوم کنگو (۱۹۹۸-۲۰۰۳) بود که به «جنگ بزرگ آفریقا» معروف شد و بیش از ۵میلیون کشته برجای گذاشت. با وجود پایان رسمی این جنگ، ناآرامی‌های مسلحانه به‌ویژه در شرق کشور همچنان ادامه دارد. فساد دولتی، نبود زیرساخت‌های مناسب، ضعف سیستم بهداشت و آموزش، و حضور گروه‌های شبه‌نظامی متعدد، مانع توسعه پایدار این کشور شده و آن را به یکی از چالش‌برانگیزترین کشورهای جهان از نظر ثبات سیاسی و انسانی تبدیل کرده است.
چرا روندا از گروه شورشی ام۲۳ پشتیبانی می کند
منافع رواندا در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) پیچیده و چندوجهی است. این منافع سیاسی، امنیتی و اقتصادی هستند و به شدت با یکدیگر در هم تنیده‌اند، که فهم تنها یک بعد از این درگیری را دشوار می‌کند.
منافع سیاسی: رواندا اهداف سیاسی خاصی در رابطه با کنترل و نفوذ در منطقه دارد. به‌ویژه، این هدف‌ها به ثبات در منطقه مرزی کنگو مربوط می‌شود، زیرا تنش‌های قومی و تاریخچه درگیری‌ها که به نسل‌کشی رواندا در سال ۱۹۹۴ بازمی‌گردند، همچنان تأثیر زیادی بر سیاست‌های امنیتی و خارجی این کشور دارند. رواندا می‌خواهد از تقویت گروه‌های شبه‌نظامی هوتو که نسل‌کشی را انجام دادند و اکنون در شرق کنگو فعالیت می‌کنند، جلوگیری کند. به همین دلیل، رواندا شورشیان ام۲۳ که عمدتاً از توتسی‌ها تشکیل شده‌اند را به عنوان شریک خود می‌بیند تا شبه‌نظامیان هوتو را که تهدیدی برای امنیت رواندا هستند، مبارزه کند.
منافع امنیتی: پس از نسل‌کشی ۱۹۹۴، هزاران نفر از شبه‌نظامیان هوتو به کنگو فرار کردند و رواندا نگران است که این گروه‌ها ممکن است امنیت این کشور را تهدید کنند. حضور شورشیان ام۲۳ و دیگر گروه‌های توتسی‌تبار فرصتی برای رواندا فراهم می‌آورد تا نفوذ نظامی در شرق کنگو داشته باشد و شبه‌نظامیان هوتو را شکست دهد. رواندا همچنین نگران این است که دولت کنگو نتواند کنترل خود را بر این منطقه حفظ کند که ممکن است موجب خلأ قدرت شود و گروه‌های شبه‌نظامی هوتو از آن سوء استفاده کنند.
منافع اقتصادی: شرق کنگو غنی از منابع طبیعی است، به‌ویژه مواد معدنی ارزشمندی همچون کولتان، طلا و کبالت که برای صنعت الکترونیک از اهمیت بالایی برخوردارند. رواندا در گذشته از تجارت غیرقانونی این منابع بهره‌مند شده است، زیرا به منابع موجود در منطقه‌ای که در آن عدم ثبات حاکم است، دسترسی پیدا کرده است. این منافع اقتصادی انگیزه‌ای دیگر برای رواندا به‌شمار می‌آید تا در منطقه فعال بماند و نفوذ خود را گسترش دهد.
در مجموع، می‌توان گفت که رفتار رواندا در شرق کنگو به طور مستقیم در امور داخلی یک دولت مستقل مداخله می‌کند تا منافع خود را حفظ و گسترش دهد. در حالی که رواندا به طور رسمی مداخله نظامی خود را به عنوان اقدامی امنیتی برای مقابله با تهدیدات گروه‌های شبه‌نظامی هوتو معرفی می‌کند، منتقدان در اقدامات رواندا یک استراتژی می‌بینند که اهداف اقتصادی و ژئوپولیتیکی نیز دنبال می‌کند. رواندا در عمل آتش بیار جنگ است اما ادعای آتش نشان بودن را دارد.
همدستی در غارت منابع و بی توجهی به پیامدهای بحران انسانی جنگ
کشورهای طرف قرارداد رواندا و کنگو برای استخراج و تصاحب منابع معدنی نه تنها در فرونشاندن آتش درگیری و جنگ تحرکی نشان نمی دهند بلکه عمده آنها از جمله آلمان، فرانسه، بلژیک و…در تداوم درگیری ذینفع هستند. جزئیات مربوط به واکنش‌های بین‌المللی به اقدامات رواندا و شورشیان ام۲۳ در شرق کنگو نشان‌دهنده عدم وجود فشارهای واقعی برای توقف این بحران است. با وجود برخی اظهارات محکوم‌کننده – آخرین بار از سوی پارلمان اروپا – پیامدهای بین‌المللی چندانی به دنبال نداشته است. آلمان گفتگوها درباره کمک‌های بشردوستانه را به حالت تعلیق درآورده و بریتانیا تهدید به کاهش کمک‌های مالی کرده است. با این حال، واکنش‌های بین‌المللی اساسا چندان محسوس نیست و این وضعیت باعث شده تا رواندا و شورشیان ام۲۳ بدون هیچ مانعی به پیشبرد برنامه خود برای ایجاد «منطقه نفوذ» ادامه دهند. این حملات نه به دلیل تهدید فوری، بلکه به دلایل استراتژیک و به منظور تأمین منافع خود صورت می‌گیرد. با این وجود، این اقدامات هزینه‌های انسانی زیادی به همراه دارد و بحران انسانی در منطقه را تشدید می‌کند.
