در نخستین روز خرداد ۱۴۰۴ و سه روز آخر اردیبهشت، بخشی از کارگران در ایران با برگزاری اعتصاب و تجمع‌های اعتراضی، خواستار رسیدگی به مشکلات معیشتی و صنفی خود شدند. کامیون‌داران، نانوایان، فرهنگیان و کارگران مجتمع دخانیات گیلان با اعتراض به شرایط ناعادلانه اقتصادی و ناکارآمدی سیاست‌های دولت، بار دیگر به خیابان آمدند.
اعتصاب کامیون‌داران در چهار استان
بر اساس گزارش هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، روز پنج‌شنبه ۱ خرداد، جمعی از کامیون‌داران در شهرهای تهران، ایلام، شیراز و کرمانشاه از انجام فعالیت‌های روزمره خود امتناع کردند و در اعتراض به شرایط معیشتی وخیم و فقدان حمایت‌های صنفی، دست به اعتصاب زدند.
اعتراض رانندگان به چند محور متمرکز بود: کمبود سهمیه گازوئیل، افزایش نرخ بیمه، پایین بودن کرایه‌ها، هزینه‌های سرسام‌آور عوارض جاده‌ای و بی‌توجهی مداوم مسئولان. این اعتصاب در ادامه اعتراضات ماه‌های گذشته‌ی فعالان حمل‌ونقل جاده‌ای در ایران رخ داده که بارها نسبت به «بی‌عدالتی ساختاری» و «ناکارآمدی سیاست‌های حمایتی» هشدار داده‌اند.
نانوایان: نان کار ما را بریدند
در همین روز، نانوایان شهرهای سنندج و نیشابور نیز به صف معترضان پیوستند. به گزارش اتحادیه آزاد کارگران ایران تجمع این نانوایان در اعتراض به افزایش شدید قیمت آرد، عدم واریز یارانه‌ها و ناکارآمدی سامانه «نانینو» برگزار شد. آن‌ها خواستار دخالت فوری مسئولان برای جلوگیری از ورشکستگی و حفظ امنیت شغلی خود شدند. پیش‌تر نیز در چندین شهر دیگر تجمعات مشابهی برگزار شده بود.
دخانیات گیلان؛ از قطب صنعت تا زخم کهنه
به گزارش گیلان خبر، کارگران مجتمع دخانیات گیلان روز چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت در محوطه این کارخانه تجمع اعتراضی برگزار کردند. این کارگران که شمارشان به حدود ۵۰۰ نفر کاهش یافته، از وضعیت نابسامان تولید، دریافت‌نکردن مطالبات مزدی و شرایط دشوار معیشتی گلایه داشتند.
مجتمع دخانیات گیلان که زمانی با بیش از دو هزار کارگر بزرگترین واحد صنعتی استان محسوب می‌شد، اکنون در مسیر افول قرار گرفته و به گفته کارگران، کارخانه با حداقل ظرفیت در حال فعالیت است و آینده شغلی آنان در ابهام قرار دارد.
فرهنگیان؛ صدای خاموش آموزش
شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران گزارش داد که فرهنگیان شاغل و بازنشسته نیز در روز دوشنبه ۲۹ اردیبهشت، با برگزاری تجمع‌هایی در شهرهای کرمان، اصفهان، شهرکرد، خرم‌آباد، شیراز، رشت، زنجان و بندرعباس خواستار رسیدگی به مشکلات مزدی، بیمه‌ای و بازگرداندن مالکیت صندوق ذخیره فرهنگیان به معلمان شدند.
این تجمعات، به‌رغم فشارهای امنیتی، ادامه سلسله اعتراضات گسترده معلمان ایران است که در سال‌های اخیر بارها نسبت به سیاست‌های ناکارآمد دولت، تبعیض ساختاری و نادیده‌گرفتن جایگاه آموزش عمومی هشدار داده‌اند.
آمار نگران‌کننده نارضایتی‌های اجتماعی
طبق گزارش سالانه مرکز آمار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در سال ۱۴۰۳، دست‌کم ۲۲۵۵ تجمع اعتراضی در ایران ثبت شده است که بخش عمده آن مربوط به اعتراضات کارگری و صنفی بوده است. به‌طور مشخص از این تعداد، دست‌کم ۷۲۴ تجمع کارگری، ۱۱۸۷ تجمع صنفی، ۷۴ تجمع در حوزه آزادی بیان، ۴۷ تجمع دانشجویی، ۴۸ تجمع در حوزه محیط زیست و ۱۷۵ تجمع اعتراضی از سوی شهروندان مالباخته یا افرادی که حقوق شهروندی‌شان تضییع شده در ۳۱ استان کشور برگزار شده است. همچنین در این سال، ۱۳۷۷ اعتصاب کارگری و ۷۰ اعتصاب صنفی رخ داده که این آمار، بازتاب نارضایتی گسترده و بی‌پاسخ‌مانده شهروندان از سیاست‌های اقتصادی و مدیریتی کشور است.
ساکنان استان‌های درحاشیه رانده و محروم تبعیض ساختاری را با شدت بیشتری تجربه می‌کنند. بررسی‌های میدانی و گزارش‌های منتشرشده از استان‌های محرومی چون سیستان و بلوچستان، ایلام و کردستان نشان می‌دهد که وضعیت صنوف معترض، به‌مراتب وخیم‌تر از سایر نقاط کشور است. در این مناطق، نرخ بیکاری به‌ویژه در میان جوانان، گاه از مرز ۳۰ درصد فراتر رفته و حداقل دستمزدها به‌دلیل نبود امنیت شغلی و ضعف نظارت، به‌ندرت رعایت می‌شود.
بر پایه داده‌های مرکز آمار ایران، استان سیستان و بلوچستان پایین‌ترین سطح دسترسی به خدمات تأمین اجتماعی را دارد و ایلام با بیشترین نسبت بیکاری زنان، در صدر شاخص نابرابری‌های جنسیتی است. در کردستان نیز اعتراضات صنفی معلمان و کامیون‌داران از بیشترین فراوانی برخوردار بوده، در حالی‌که پاسخ‌گویی نهادهای دولتی در این مناطق کمتر از میانگین کشوری ارزیابی شده است. بی‌توجهی به خواسته‌های این اصناف در مناطق حاشیه‌نشین و مرزی، نه‌تنها شکاف نابرابری را تعمیق می‌کند، بلکه اعتماد اجتماعی را به‌طور فزاینده‌ای تضعیف کرده است.
