خدامراد فولادی: گزاره هایی درباره ی ایده

اما، اگر انسان موجود ِ حاضر و آماده ای در طبیعت – یا پیشاطبیعت- بود که نه پیشینه ی تاریخی داشت و نه میلیون ها سال تکامل را از سر گذرانده بود، یعنی اگر پیشینه ی اینهمانی با طبیعت نداشت و از همان ابتدا اشرف ِ مخلوقات بود، در این صورت ایده- کدام ایده ی از پیش موجود؟- بر هستی ِ او تقدم ِ زمانی( تاریخی) داشت. حال آنکه اگر مبنا بر پندار بافی نباشد و انسان میلیون ها سال پیش از این نه آن شدن با محیط ِ پیرامون در موقعییت ِ اینهمان با آن زیسته باشد، دیگر پیشایندی ِ ایده برهستی ِاو که تنها برای انسان ِ اندیشه ورز قابل ِ فهم است، کم ترین اعتبار ِ علمی نخواهد داشت.
ایده یقینن زمانی و دربرشی ازفرایند ِ تکامل ِ طبیعی پدید می آید که میمون- انسان در پروسه ی حرکت ِ تکاملی اش( ابزارسازی به منظور ِ ادامه ی زیست ِ طبیعی)، خود را از موقعییت ِ مصرف کننده ی وابسته به مواد ِحاضر وآماده درطبیعت به موقعیییت ِ تولید کننده و تغییر دهنده ی آن مواد به میل ِ خویش ، به موجود ِ چیره بر طبیعت، یا به بیان ِ دقیق تر چیره بر قوانین ِ طبیعت با آگاهی از این قوانین فرا می برد. ایده بنابراین، محصول ِ روند ِ ابزارسازی ِ انسان و تداوم ِ هستی ِ اجتماعی- تاریخی ِ اوست.
مغز به مثابه ِ عالی ترین اندام ِ مادی ِ تکامل یافته در روند ِ جدایی ِ انسان از همانستی با طبیعت، تنها کانون و جایگاه ِ گردآوری و نگهداری ِ داده های تجربی ِ میلیون ها ساله ی انسان و تنظیم گر ِ پیوند ِ ارگانیک ِ وی با طبیعت و با نوع ِ خویش، و از این رو ارگان ِ اندیشه ورزی و ایده سازی است. به این معنا نمی توان ایده را ازکارکرد ِ مغز جدا دانست. اما- واین بسیار مهم است- ایده را می توان از حالت ِ انفعالی ِایده بودن ِمحض به درآورد و به آن عینییت بخشید یعنی آن را مادی نمود، و این عملی است که همواره در فرایند ِ فعالییت ِ تولیدی- اجتماعی ِ انسان اتفاق می افتد. در واقع، ایده تابع ِ پراتیک( فعالییت ِ آگاهانه و نقشه مند ِ تولیدی- اجتماعی ِ انسان) است. به عبارتی،هیچ ایده ای نیست که بیرون از( ماورا و مافوق ِ) فعالییت ِ تولیدی و اجتماعی ِانسان هستی ِ خودبسنده داشته باشد. به همین جهت ایده همپای ِ فعالییت ِ تولیدی و تکامل ِ مغز ازاشکال ِ ساده( ساده انگاری) به اشکال ِ پیچیده( پیچیده نگری و پیچیده اندیشی) تکامل می یابد( یافته است). به عنوان ِ مثال: درست است که تولید از نظر ِ خارجی( عینی) ایده ی مصرف راپدید می آورد(ایده زمانن و منطقن موئخر برابزارسازی و تولید یعنی موئخر بر دخالت ِ انسان در کردو کارهای طبیعت و دگرگون سازی ِ این کرد وکارها به اراده و خواست ِ زیست اجتماعی ِ خویش برای بقای اش است) ، اما به همان اندازه بدیهی است که مصرف هم ایده ی تولید را به طور ِ ذهنی همچون یک تصور ِ درونی، یک نیاز، یک انگیزه، یک غایت فراهم می آورد. یعنی به بیان ِ دیگر مصرف ِ یک چیز ِ مشخص، به نوبه ی خود مفهوم و ایده ی تولید ِ آن چیز ِ مشخص را در حالت ِ ذهنی درمغز پدید می آورد. یاباز به عنوان ِ مثال: تندیس ساز ابتدا تندیس( مجسمه) را در ذهن ِ خود به شکل ِ ایده ای که باید عینییت و مادییت یابد می پروراند و سپس آن ایده را تبدیل به واقعییت و عینییت ِ مادی می کند. یا در سینما، یک داستان یا ایده ی در ذهن شکل گرفته با تکنولوژی ِ مادی و بازی ِ هنرپیشه گان ِ زنده مادییت پیدا می کند و به طور عینی قابل ِ مشاهده می گردد. یک مثال ِ عالی تر این که: ایده ی سوسیالیسم و کمونیسم با درک ِ علمی ماتریالیستی از تاریخ به مثابه ِ عالی ترین مرحله ی تکامل ِ تاریخی ِ جامعه ی انسانی زمانی به ذهن ِ انسان متبادر می شود که تمام ِ پیش نیاز های مادی ِ آن به علاوه ی انگیزه ی عمل( پراتیک ِ انقلابی) کاملن فراهم و آماده شده باشد، در غیر ِ این صورت و در نبود ِ آن پیش نیازها تصور ِ ایجاد ِ سوسیالیسم و کمونیسم خیالبافی ِ محض و توهمی بیش نیست.چراکه فقط وجود ِپیش زمینه های مادی است که تحقق ِ ایده را ضرورت می بخشد و نه تخیل و تصور. در تمام ِ این نمونه ها این واقعییت ِ مادی ِ ازپیش موجود و معین است که هم ایده را شکل می دهدو می سازد و هم امکان ِ تحقق ِ آن به مادییت رابا امکانات ِ موجود ِ مادی فراهم می کند. این عملکردهای دو سویه ی ماده- ایده، و ایده- ماده بر اساس ِ کنش و واکنش های بازتاب ِ واقعییت درمغز روی می دهد. بازتابی که محصول ِ کنش های قانون مند ِ طبیعت ِ پیرامون وازجمله جامعه بر مغز و واکنش ِ آگاهانه و عقلانی ِ مغز ِ اندیشه ورز به طبیعت ِ پیرامون وجامعه است. به این معنا، بازتاب ِ واقعییت ِعینی یا جهان ِ خارج ازذهن در مغز یعنی: دریافت ِ داده ها و اطلاعات ِ جهان ِ مادی ِ واقعن و حقیقتن موجود ِ خارج از ذهن از طریق ِ حواس ِ پنجگانه و جمع بندی ِ علمی عقلانی ِ آن ها درمغز و تبدیل آنها به شعور و آگاهی و در نهایت به شناخت و سپس به کارگیری ِاین آگاهی وشناخت در پراتیک های اجتماعی برای ادامه ی زنده گی. آگاهی و شناختی که در درازنای زنده گی ِ نوعی و اجتماعی ِ انسان مدام متناسب با بهینه شدن و رشد و پیشرفت ِ ابزار ِ تولید، بهینه شده و رشد و تکامل می یابند. با این توضیح که بازتاب تا مرحله ی شعور و آگاهی از طبیعت ِ پیرامون در همه ی جانداران کم وبیش یکسان است وتنهامرحله ی عالی تر ِ شناخت ِ علمی عقلانی خودویژه ی انسان است که دیگر جانداران از آن بی بهره اند. ایده نیز محصول ِ همین کرد و کارهای تجمع یافته و جمع بندی شده در مغز ِ انسان و شکل و حالتی از بازتاب ِ واقعییت ِعینی درآن است. بیان ِ گفتاری یانوشتاری ِ این بازتاب به شکل ِ ایده نیز وظیفه ی زبان است. به این معنا که ایده و بیان ِ آن ارتباط ِ تنگاتنگ با زبان به ویژه زبان ِ نوشتاری دارد. یعنی بدون ِ زبان- یکی از تفاوت های عمده ی انسان با حیوان-، ایده معنا ومفهوم نمی یابد، ومی دانیم که خود ِ زبان موجودییت ِ تاریخی دارد و پیش از انسان و جدا از انسان نبوده و انسان نیز زبان را مطابق ِ شرایط و نیازهای مادی واجتماعی ِ خود آفریده است. به طور ِ کلی،همانگونه که جداانگاری ِ انسان به طور ِ فردی یا اجتماعی از تاریخ ِ انسان غیر ِ ممکن است، جدا انگاری ِ کارکردهای مغز از مادییت ِ تاریخی ِ مغز نیز ذهنگرایی و ایده آلیسم محض است. از این رو، ایده آلیسم یا باوربه پیشایندی( تقدم) ِ ایده بر ماده چیزی جز سر و ته گرفتن ِ کتاب ِ بی ابتدا و انتهای جهان و تظاهربه خواندن وفهمیدن ِآن توسط ِ شخص ِ مدعی ِ دانش نیست.
خلاصه آن که: ماده- طبیعت در نهایت و در عالی ترین حد ِ تکامل اش در وجود ِ انسان ایده ساز و ایده پرداز می گردد. یا، توان ِ ایده سازی و ایده پردازی می یابد. حتا خیال پردازی وخیالبافی و موهومات نیز اشکالی از ایده پردازی درمغز و ذهن است که اگرچه خود واقعییت ندارند اما منشا و خاستگاه تصورشان در واقعییت های مادی است.